[This page is not yet available in English]

Godfried-Willem Raes

Symfonie #3

'De Jaargetijden'

Onder deze naam gaat een cyclus van vier zuiver abstrakte en algoritmische komposities schuil. Anders dan bij de gelijknamige toch wat platgespeelde suite van Antonio Vivaldi, is hier geen sprake van natuurschildering of ook maar iets van dien aard. De kompositorische techniek steunt in deze stukken op gestuele beschrijving van zowel de globale vorm als van de perceptueel relevante muzikale mikrostrukturen. Aangezien deze beschrijving in 'gebaren-taal' werden toegepast op het verloop van alle stemmen afzonderlijk, kan hier gesproken worden van hyper-polyfonie. Het aantal muzikale stemmen varieert van stuk tot stuk van minstens 8 tot maximaal 32 stemmen. De delen summer, fall en winter maken extensief gebruik van zogenaamde beta funkties. Een beknopte beschrijving en wat technische achtergrond daarbij is te vinden in mijn kursus algoritmische kompositie.

Wanneer de vier delen samen worden uitgevoerd, vormen zij mijn derde symfonie. De volgorde der delen kan zijn Winterteen-Spring-Summer-Fall ofwel Summer-Fall-Winterteen-Spring. De symfonische versie bestaat alleen volledig uitgewerkt voor het Logos robotorkest. Er komen geen menselijke uitvoerders aan te pas.

1.- Spring '94

Lente maakt gebruik van de eenvoudigste algoritmiek in de cyclus. Sinus-funkties bepalen het gehele stemverloop. Een synthetische realisatie ervan, gebruik makend van samples, werd uitgebracht op de CD 'Logos Works' op het New Yorkse label XI, nr. 117.


for sampled orchestra
performer: Godfried-Willem Raes, computer
recording: Logos Foundation Electronic Music Studio, 1994
This piece was written using a formalized, gestural descripting system for the global structure and a set of stochastic algorithms for the microstructuring of the sound events. It is the opening piece of a suite of four, together the saisons (anno 1994).

In 2003 the author made a version of this composition for his Logos robot orchestra. This version was updated many times since, as the robot orchestra grows steadily.

Performances (recordings are available in the Logos sound archives):

  • 19.05.2005, M&M robotorchestra, Logos Tetrahedron Ghent.
  • 27.04.2006, M&M robotorchestra, Logos Tetrahedron Ghent.
  • 20.02.2007, M&M robotorchestra, Logos Tetrahedron Ghent.
  • 22.03.2012, M&M robot orchestra, Logos Tetrahedron Ghent.
  • 15.08.2013: Logos robotorkest: portret koncert Godfried-Willem Raes
  • 16.08.2017: Logos robotorkest: Godfried-Willem Raes, solo koncert

De orkestratie van Spring in de versie voor robotorkest omvat volgende muzikale robots: Llor, Thunderwood, Srpingers. Belly, Tubi, Klung, Puff, Troms, Piperola, Bourdonola, Qt. Vox Humanola, Trump, Harma, Ake, Player Piano, So, Vacca, Vibi, Bako, Psch, Casta Due, Snar.

2.- Summer '94 (duur: 5'30")

Deze kompositie -gedacht voor een virtueel groot symfonisch orkest- vertrekt van een beschouwing van het symfonisch komponeren los van enige beperking. Ze wordt integraal gespeeld via de komputer hoewel de realisatie van een partituur in traditionele zin zeker mogelijk zou zijn. Technisch gesproken dan toch. Politiek gezien echter heeft geen orkest vandaag de dag de macht noch de mogelijkheid een substantiele bijdrage te leveren tot de ontwikkeling van de nieuwe muziek, niet in het minst omdat de beschikbare repetitietijd het voor komponisten zo goed als onmogelijk maakt welkdanige kompleksiteit of echte vernieuwing ook in de partituur aan te wenden. De komputerrealisatie verwijst dan ook naar de utopie van mogelijke werelden.

Deze utopie verkreeg in 2009 toch een reele dimensie, toen ik het stuk opnieuw orkestreerde en grondig onder handen nam voor het intussen 42-koppig M&M robotorkest. Een latere upgrade en uitbreiding van de kompositie werd gemaakt in 2017, toen het Logos robotorkest reeds uit meer dan 70 muzikale robots was gaan bestaan. Het stuk maakt in deze versie gebruik van volgende robotten: Puff, Xy, Harma, Toypi, Qt, Korn, Piperola, Ob, Hybr, Bono, Piano, Vibi, Vox Humanola, Heli, Krum, Klung, Bourdonola, Asa, Autosax, HybrLo, Chi, Tinti, Simba.

3.- Fall '95 (duur: 10')

Deze kompositie werd van bij het begin opgevat als een pianoconcerto. De pianopartituur werd daarbij gedacht voor uitvoering met player-piano. De solo-partij bestaat uit 8 onafhankelijk op en neergaande melodische lijnen. De 'machine' als solist koncerteert met een klein instrumentaal ensemble. De instrumentale partijen vormen een harmonisch afgeleide begeleiding die nochtans zowel naar karakter als naar metriek haaks staat op de tekstuur die door de piano wordt geweven. Om de koordinatie vlot te laten verlopen -de metrische struktuur is uitermate kompleks- schakelde ik een eveneens komputergestuurde dirigent in. Een dirigent die in staat is tegelijkertijd 6 verschillende maten in verschillende tempi te slaan. Daardoor kon het notenbeeld voor de uitvoerders eenvoudig worden gehouden -elk speelt in een simpele 2/4 maat- terwijl de beoogde kompleksiteit toch kon worden gerealiseerd.

De orkestratie vormt in feite een geminiaturiseerde uitgave van het symfonisch orkest: de strijkers werden gereduceerd tot een, twee, of hooguit drie violen, de houtblazers tot een fluit en een klarinet terwijl de koperblazers vertegenwoordigd worden door een hoorn, een eufonium (of trombone) en een bastuba. Een fagot had ik graag willen inzetten, maar gezien de moeilijkheid geschikte spelers te vinden, liet ik dit geheel achterwege.

Fall'95 werd gekreerd op 12 februari 1996 in het kader van de '11e Week van de Hedendaagse Muziek' te Gent. Uitvoerders waren bij die gelegenheid: Ingeborg Cneut (viool), Bie Goedeme (klarinet), Koen Brouns (fluit), Bruno De Busschere (eufonium), Nancy Lareu (Hoorn) en Leonaar de Graeve (bastuba). Een tweede uitvoering volgde op 10 mei in de lakenhalle aan het Gentse Belfort, ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de ingenieursopleiding aan de BME (thans Hogent).

Fall'95 verscheen -in deze uitvoering- in maart 1998 op een Radio3 CD als bijlage bij een studie over de muziek in Vlaanderen door Prof.Dr.Mark Delaere,Yves Knockaert en Prof.Dr.Herman Sabbe onder de titel 'Nieuwe Muziek in Vlaanderen'.

In 1999 vertaalde ik de software voor deze kompositie zo dat ze kon lopen onder <GMT> waarbij de partituur voor de musici in real time op het komputerscherm kan verschijnen terwijl diezelfde komputer tevens interaktief voor de besturing van de player-piano solo partij kan instaan.

In 2006 nam ik het stuk opnieuw ter hand, en orkestreerde ik het algoritmisch in funktie van uitvoeringen door het <M&M> robotorkest. In die vorm beleefde het zijn re-kreatie op 17 oktober 2006. De titel voor de versie werd bij die gelegenheid Fall'95-06. Na deze re-kreatie maakte ik een nieuwe versie, dit keer voor een beperktere robotbezetting bestaande uit volgende elf robots: <Player Piano>,<Vibi>,<Piperola>,<Harma>,<Sire>,<Ake>,<So>,<Troms>,<Springers>,<Snar>,<Dripper>. Dit was de bezetting waarmee we aantraden in Keulen op het 'Computer Music IV' festival. Deze versie doopten we "Fall95-06: Geeignet fuer Koeln", maar "Herbst: Koelner Version" kan natuurlijk ook. De beide versies voor het automatenorkest omvatten 1 tot 3 optionele partijen voor naakte dansers.

In 2007 maakte ik een versie die in Vilnius (Jauna Musika) in premiere ging voor de bezetting: <Vibi>, <Piano>, <Harna>, <So>, <Troms>, <Snar>, <ThunderWood>, <Piperola> evenals een versie voor 'Klara in Dendermonde', voor de bezetting: <Vibi>,<Piano>,<Casta Due>, <Harma>, <So>, <Troms>, <Snar>, <Krum>, <Piperola>, <Vacca>, <Xy>. Beide versies zijn louter instrumentaal.

In 2017 herwerkte ik de kompositie, opnieuw voor het Logos robotorkest, maar nu uitsluitend gebruik makend van de blazerssektie die grotendeels in de laatste tien jaar tot stand kwam. Omwille van de mogelijkheden in dynamiek, sluit deze versie beter aan bij het originele koncept uit 1995. Dit is versie 5. Het is tevens ook deze versie die werd opgenomen in de derde symfonie. Wellicht de enige symfonie in het repertoire waarin het ook effektief begint te regenen...

Verdere uitvoeringen:

4.- Winter (duur: 5'04")

Deze kompositie werd van bij het begin opgevat als een algoritmisch orkestraal stuk waarbij zowel het melodisch verloop van de 16 stemmen als de agogiek door gesture-description formules (beta-funties) worden bepaald. Het oorspronkelijke stuk maakte voor de verklanking gebruik van een Proteus sampler. Het stuk kan live worden gespeeld, met interaktie vanaf de laptop. Vanaf 1995 ontstonder diverse versies voor het Logos robotorkest. Naarmate dit orkest groeide, kwamen er regelmatig nieuwe versies bij.

Winter '94: Dit is de oerversie van de kompositie.

Winter '95: In 2009 maakte ik een versie voor het M&M robotorkest. De oorspronkelijke hyperpolyfonie werd behouden en verdeeld over de vele instrumenten van het orkest. Het stuk kan live worden gespeeld, met interaktie vanaf de laptop. De tijdsduur van deze versie 2'03". Naar aanleiding van deze herwerking ontstonden ook verdere afgeleide varianten die we 'Winter 'xx' doopten, naargelang het jaar waarin ze worden gegenereerd en gespeeld. In 2009 ontstond dus op die wijze ook 'Winter '09'.

Winter '97: De premiere van dit stuk, verwant met, maar toch noot voor noot verschillend van Winter'95, greep plaats op 05.02.1997 in het kader van de Week van de Hedendaagse Muziek in het Gentse Konservatorium. Het werd georkestreerd voor menselijke machines, musici en komputers met o.m.

Winterteen : (Winter 2010) : Deze kompositie werd van bij het begin opgevat als een algoritmisch orkestraal stuk waarbij zowel het melodisch verloop van de 16 stemmen als de agogiek door gesture-description formules worden bepaald. In die zin is het niet verschillend van alle voorgaande 'winter'-stukken. Deze versie werd evenwel vanaf het begin gekoncipieerd voor het uitgebreid robot orkest. Het stuk kan live worden gespeeld, met interaktie vanaf de laptop en optionele partijen voor 1 tot 10 altviolen. De tijdsduur van deze kompositie is 5'04" De premiere ging door in de Tetraeder van Stichting Logos, 2010, met Dominica Eyckmans (altviool) en het robotorkest.

Winter '17: In 2017 pasten we de orkestratie aan aan het inmiddels sterk uitgebreide robotorkest en namen we het op als deel van onze derde symfonie: Die Jahreszeiten. In deze versie komen er geen menselijke uitvoerders aan te pas. Het is het meest dissonante deel uit de symfonie.

 

[Programmanotas naar aanleiding van de premiere van winter'97]

Moet dit nou echt?

Ja, natuurlijk kan het ook wel zonder. Gewoonweg naar een eiland. Alleen maar met je eigen stem. En, met trage maar soepele hersenen...

Hoewel, -komt daar Confucius om het hoekje kijken?-, wanneer we al het werkelijk overbodige wegnemen, blijf je inderdaad niet alleen op een eiland staan, maar slechts op het stukje grond vlak onder de eigenste voeten. Anders gesteld, zonder het overbodige kunnen we eigenlijk niet (over)leven, sterker nog, het overbodige blijkt noodzakelijk. Het overbodige bestaat gewoonweg niet, en wat bestaat blijkt van nut. Al het zijnde is nuttig. Het alene eiland, een fata morgana. Wat niet is, heeft geen nut.

Dus ook, omdat techniek is, is ze noodzakelijk essentieel en nuttig. Hoe overbodiger, hoe nuttiger.

Dit koncert moge dus een illustratie zijn van het nut van het (voor velen) overbodige: de technologie in de muziek. Niet zomaar wat techno-versiering bovenop een al wat ranzige muzikale taart, maar muziek die door en door vanuit een intense en ernstige kontaktname met de mogelijkheden van de meest recente technieken op het vlak van software zowel als hardware is ontstaan. Muziek die zonder deze technologie hooguit koncept zou kunnen zijn. Stilte dus, en geen koncert. Muziek ook, die door de middelen waarop zij is ge-ent, een uitgesproken niet-traditioneel karakter heeft. Deze middelen immers, zijn doorlopend onderhevig aan veranderingen -niet steeds verbeteringen- , waardoor de muziek die eruit en ermee onstaat zich onttrekt aan de romantische idee van het autonome kunstwerk. Deze muziek is afhankelijk. Aan handen en voeten gebonden. Volstrekt relatief. Verankerd in de nu-tijd en de nu-kultuur van haar schepping. Daarom is zij tevens op deze plek, ook de enige werkelijk eigentijdse muziek en blijkt hier alle andere muzikale schepping slechts leugen en illuzie. Zij is niet van deze tijd...

Het tema van deze week van de hedendaagse muziek volgt dan ook tautologisch uit haar eigenste epiteton. Zou zij niet evengoed de week van de technologische muziek kunnen heten?

Of, is Socrates dan toch het slechte voorbeeld?

'Winter'97 kombineert de nieuwste principes op het vlak van de software (o.m. multitasking, parallelle verwerking en fuzzy-logic) met een hardwareplatform dat interaktie met musici van vlees en bloed toelaat. Deze studie is een verdere uitwerking van 'Mach96', een performance oorspronkelijk geschreven voor twee piano-spelende stoommachines. De rol van de machines hebben we vervangen door menselijke machines.

De vervanging leerde ons veel over de onvervangbaarheid...

Dr.Godfried-Willem RAES

P.S.: Voor uitvoeringen van dit stuk moeten noch mogen auteursrechten worden betaald. Elke poging tot inning van auteursrechten naar aanleiding van publieke uitvoeringen van dit stuk kan gerechterlijk als poging tot afpersing worden vervolgd. Musici en/of organisatoren die een rekening zouden toegestuurd krijgen met betrekking tot eender welke van onze komposities worden verzocht deze niet te betalen maar naar ons toe te sturen opdat wij vervolging zouden kunnen instellen.

Noot: deze kompositie cyclus maakt deel uit van de kompilatie gmt_ens.exe. De source kode is te vinden in:

De kompiler is PowerBasic Version 10.06 of hoger (2017). Het gekompileerde programma nodig voor uitvoeringen van deze komposities is gmt_ens.exe.

Gepubliceerd op het WWW op 28.11.1997. Laatste update: 2017-08-12

Terug naar de Logos Index-pagina Terug naar  Godfried-Willem Raes' webstek