DE RUSSISCHE AVANT-GARDE:

Amy Dempsey, Encyclopedie van de Moderne Kunst, Stijlen - Scholen - Stromingen, Waanders Uitgevers, 2002 ISBN 90-400-90300, p.102-108
(David Britt, Moderne Kunst, zie onder constructivisme p.193 - 201)

 

Russische Avant-Garde: - Rayonnisme:

Natalja Goncharowa
Michail Larionow

  - Suprematisme: Kazimir Malevich
  - Constructivisme:

Vladimir Tatlin
Naum Gabo
Anton Pevsner
El Lissitzky
Laszlo Moholy Nagy
Alexander Rodtchenko, e.a.




Rayonnisme:

1911-12 tot 1915

à "rayon" = lichtstraal
doel: ruimtelijke vormen oproepen door gereflecteerde lichtstralen
à
verwantschap met het futurisme:
- de driehoekige vorm (lichtstraal) domineert
- totaalkunst staat centraal (geconcretiseerd in de latere samenwerking met choreografen en musici)

1913: manifest ondertekend door verschillende Russische avant-garde kunstenaars onder de titel: "Rayonnisten en Futuristen"

Slechts twee vertegenwoordigers: Natalja Goncharowa en Michail Larionow

Bij Natalja Goncharowa is aanvankelijk de invloed van de Russische volkskunst sterk aanwezig.

Beiden wijken in 1915 uit naar Lausanne om er de balletgroep van Diaghilev te vervoegen als kostume-, decorontwerpers en stage-designers




Suprematisme:

term ingevoerd door Kazimir Malevich (1878-1935) voor de aanduiding van zijn abstracte schilderstijl

1914-15: "Zwart Vierkant": dit schilderij is als een religieuze icoon, een uitbeelding van een nieuwe objectloze kosmos

Malevich start met een proto-kubistische periode (1909-1914)

Werken uit die periode, zoals "De Messenslijper", vertonen ook invloed van het futurisme (o.a. cinematografische techniek)

1913: zwart suprematisme basisvormen: vierkant (1914-15), cirkel en kruis (1923)

1915: gekleurd suprematisme: oa. "Rood Vierkant" (1915)
ook dynamisch suprematisme vanaf 1915

1917: Malevich wordt voorzitter van de Nationale Kunstcommissie
1918: naar Vitebsk en oprichting van UNOVIS, ‘Voorvechters van de Nieuwe Kunstvormen’

1918: wit suprematisme: o.a. "Wit Vierkant op Wit" (1918)

- Vanaf 1917 (Russische Revolutie) ook suprematisme als totaalkunst:
Malevich ontwerpt, kleding, textiel, keramiek enz. met suprematistische
motieven
- Vanaf 1920: ruimtelijk suprematisme (ook architectuurontwerpen)
- Vanaf 1924 (dood Lenin) terug figuratieve werken




Constructivisme:

Inleiding:

In 1915 worden in Rusland de eerste twee avant-garde tentoonstellingen georganiseerd, waaraan de twee tegenstrevers Kazimir Malevich (Suprematisme) en Vladimir Tatlin (Constructivisme) deelnemen.

Tatlins werken waren opgebouwd uit ‘junk’ (afval) en het waren de eerste werken die ‘Constructies’ werden genoemd.

De Oktoberrevolutie van 1917:

De Russische avant-garde poogde op dat moment de ideeën van de revolutie op kunstgebied gestalte te geven. Hier ontstond een eerste zoeken naar revolutionaire kunst. Met de woorden van de dichter Mayakovsky wilden zij "de straat tot hun borstel en het plein tot hun palet" maken.

1920:

In 1920 wordt het constructivistisch manifest opgesteld door de gebroeders Naum Gabo en Anton Pevsner. In dit manifest wordt kubisme en futurisme veroordeeld en roepen zij op tot een kunst "opgebouwd op de echte wetten van het leven".

"Wij construeren onze werken, zoals het universum zichzelf construeert, zoals een ingenieur bruggen en een wiskundige formules construeert."

Naum Gabo (1937): " I do not hesitate to affirm that the perception of space is a primary sense… Our task is to bring it closer to our consciousness".

Basisprincipes zijn de geometrische constructie, de ruimtelijkheid, de structuur en vooral de wetten van deze structuur.

Gabo suggereert de ruimte niet door massa, doch juist door het omvatten van de ruimte in open constructies. Hij gebruikt zeer dikwijls draad om zijn ruimte af te bakenen.

Anton Pevsner daarentegen suggereert ruimtelijkheid door licht- en donkercontrasten. Zijn favoriet materiaal is metaal.

Vladimir Tatlin verzoende zich niet met deze strekking. Het was volgens hem wél al een kunst van reëel materiaal in een reële ruimte, maar het was nog steeds kunst voor de expressie van emoties, dus voor geestelijke aktiviteiten. Tatlin zag kunst als een product van een decadente maatschappij (cfr. Dadaisme) en zijn slogan was "Kunst in het Leven".

Tatlin bleef ook de grootste tegenstander van Kazimir Malevich, omdat deze laatste, net zoals Wassily Kandinsky en Piet Mondriaan, het figuratieve ontvluchtte uit drang naar het spirituele.

Tatlin ging meer en meer de weg van ontwerper op. Zo realiseerde hij na zijn ‘junk’-constructies tal van gebruiksvoorwerpen, zoals bv. in 1918-19 een kachel die met een minimum aan brandstof een maximum aan warmte produceerde. Jarenlang perfectioneerde hij ook zijn ‘Letatlin’, een vliegende machine met vleugels als een valk…

Zijn meest ophefmakende ontwerp was de maquette voor het "Monument voor de Derde Internationale", een spiraalvormige skeletstructuur, die tweemaal zo hoog moest worden als de Empire State Building in New York. In de basis van de toren zouden congreshallen voorzien worden en… op bewolkte en regenachtige dagen zouden vanuit de toren slogans over Moskou geprojecteerd worden op de wolken.

Andere vertegenwoordigers: El Lissitzky, Rodtchenko, Kupka en de Hongaar Moholy Nagy…

Het constructivisme verzette zich tegen het individualisme in de kunst en streefde naar algemeenheid en objectiviteit. Bijgevolg stond de beweging positief tegenover de technologie, die in dienst moest staan van de gehele mensheid, net zoals ook de kunst in dienst moest staan van de mensheid en bijgevolg klaar en duidelijk diende te zijn.

Het Constructivisme was een kunstrichting die poogde revolutionair te zijn, maar die inzag dat een revolutionaire inhoud onmogelijk is zonder een revolutionaire vorm.

Wanneer uiteindelijk het partijbureau geïnstalleerd werd (1922, Stalin), bestempelde men de constructivisten toch als bourgeoiskunstenaars en wijken velen van hen uit naar het westen, waar sommigen van hen zich aansluiten bij het Bauhaus.



 

DE RUSSISCHE AVANT-GARDE: voorbeelden van hun werken

 

Rayonnisme    
-Mikhail Larionov 1911
1912
Portret van een Vrouw
Blauw Rayonnisme
-Natalia Goncharova 1912
1912-13
Groen en geel woud
De Fietser
-Larionov en Goncharova 1914 Filmscene: Drama in Cabaret nr. 13

 

 

   
Suprematisme    
-Kasimir Malevich

1912
1913
1914
1914
1914-15
1915
1916
1916-17
1916-17

 

1920

Messenslijper
Victory over the Sun (kostumes)
Een Engelsman in Moskou
Geel, Oranje, Groen
Suprematistische compositie: Rood en Zwart Vierkant
Blauwe Driehoek en Zwarte Rechthoek
Dynamisch Suprematisme
Klankgolven
Gele Vierhoek op wit

Na de Russische Revolutie

Kopje en theepot voor Staatspottenbakkerij te Leningrad

 

 

   
Constructivisme    

- Vladimir Tatlin

 

 

 

Na de Russische Revolutie

1911-12
1914
1914
1915
1915
1916
1916-17

De Matroos (zelfportret)
Geschilderd relief
Relief
Hoekrelief
Complex Hoekrelief
Kontra-Relief
Board Nr.1: Old Bosmannaya

 

- Vladimir Tatlin 1917
1918-19

1919
1923
1923
1932
1933
1933
Relief
Kledij voor werkman
Kacheltje dat maximale warmte geeft met minimum brandstof
Monument voor de Derde Internationale
Makette voor dekor voor Chlebnikovs stuk "Zan-Gesi"
Kostumes voor idem
Model voor "Letatlin"
Teaterdekors voor Ostrovsky's stuk "Komedie van de 17de eeuw" (Moskow)
idem
- El Lissitzky 1919
1919
1919-20
1920
1920
1924
Proun 1D
Proun P 23 n6
Affiche "Sla de Witten met de Rode wig"
Proun 30T
Tatlin aan het werk
Proun 99
- Naum Gabo 1916-17
1949
Vrouwenhoofd
Lineaire Constructie
- Anton Pevsner 1923-25
1954
Constructie in de ruimte
Zuil van de Vrede