MUZIEK UIT MONGOLIE

Algemene Kenmerken: Een van de meest voorkomende thema's in de Mongoolse muziek is het thema van het paard. Vaak is het rtme geinspireerd op of het stappen van het dier of de galop. Ook wordt het gehinnik op de instrumenten nagebootst. Naast het paard komt de kameel aan de orde. Odes aan het landschap en lange verhalende ballades komen eveneens veel voor. Talrijke instrumenten zijn versierd met zoomorfe en soms ook met antropomorfe motieven. Vanzelfsprekend vinden we het paard hier eveneens veelvuldig terug. Dit dier is immers nauw verbonden met de nomadische levenswijze van de Mongolen. De Mongoolse instrumentale muziek is in hoge mate begeleidend voor hun zangtechnieken. Ofwel levert ze een ritmische basis, ofwel versterkt ze de melodische lijn van de stem. De zangtechnieken zijn zeer verscheiden en uitzonderlijk merkwaardig door de grote beheersing van de adem en de stembanden. Vooral het zingen met boventonen is zeer opvallend. De mondharp in verscheidene uitvoeringen is zeer geliefd, mede omdat men zo de zangtechnieken aanleert. De Mongoolse muziek is gebaseerd op het pentatonische systeem. Vaak wordt gevarieerd op eenenkel thema in die zin dat een melodische lijn voor verschillende liederen gebruikt kan worden of uitgevoerd kan worden op diverse instrumenten of met verschillende zangtechnieken.

INSTRUMENTEN:

Opvallend was het schijnbaar ontbreken van membranofonen. Dit was te wijten aan het feit dat deze instrumenten uitsluitend voorbehouden waren voor de shamanistische, magische rituelen, die een tijdlang "verdwenen" waren, doch nu terug in de openbaarheid komen.

a) Blaasinstrumenten:

(enkele voorbeelden)

- TSUR : een rechte bamboefluit met vier vingergaten aan de voorzijde en een aan de achterzijde. Het instrument heeft geen mondstuk en is vrij moeilijk te spelen. De tsur komt nog maar sporadisch voor. Ze wordt gebruikt om tegelijk door te zingen (vokale bourdon)
- JIMBUUR : kernspleetfluit die vandaag zeer populair is, daar het instrument veel makkelijker te bespelen is dan de hogergenoemde tsur
- LIMBE : bamboedwarsfluit De fluiten worden vooral, zoals vaak het geval is, door de herders bespeeld.

b) Snaarinstrumenten:

(enkele voorbeelden)

MORIN HUUR: tweesnarige vedel met trapezoidale klankkast en een geskulpteerde paardekop bovenaan de opvallendlange hals van het instrument. De snaren zijn uit paardestaarthaar. De klankkast is overspannen met een geitevel. De morin huur is het meest populaire snaarinstrument van Mongolie en wordt meestal gebruikt ter begeleiding van de zgn. "lange gezangen". De grootte en het materiaal van het instrument kan nogal eens varieren, maar meestal streeft men een vrij lage stemming na. Wordt ook paardevedel genoemd.
IKKEL of IKHEL: tweesnarige vedel, verwant aan de morin huur, doch zonder geskulpteerde kop
DOMBRE: tweesnarige langhalsluit met snaren volgens een kwint gestemd.
TOUCHUUR: tweesnarige luit waarvan de snaren volgens een kwart zijn gestemd. Wordt gebruikt als obstinate begeleiding van liederen.
YATGA : cither

c) Idiofonen:

TCHULUUN TSARGUEL: lithofoon bestaande uit 14 stenen die op een vlechtwerk van touwen over een houten kader gespannen, rusten. Zeldzaam instrument.
Mondharpen : zijn talrijk en verscheiden in uitvoering en materiaal. Ze kunnen uit bamboe, koper of riet gemaakt zijn en al dan niet uitgerust met een trektouwtje.

VOKALE VORMEN:

- URTYN DUU: het zgn. "lange gezang" met een overdaad aan versieringen en gespreid over tot drie oktaven. Begeleid door de soms imiterende morin huur. Er worden veel betekenisloze syllaben gebruikt. -BOGINO: of "kort gezang", met korte en weinig versierde tekst in vlug ritme.

VOKALE TECHNIEKEN:

K(H)OOMIY(LAKH): het zingen met boventonen: twee duidelijk te onderscheiden tonen zijn hoorbaar. De laagste toonhoogte is zeer rijk aan harmonieken, terwijl de hoogste toon fluitachtig klinkt. De tonen worden gevarieerd door een veranderende mondholte entongplaatsing, evenals door een wisselende luchtdruk op de stembanden. De lucht ontsnapt tegelijk door mond en neus, terwijl de spieren opgespannen zijn en de wangen bol staan. In Mongolie onderscheidt men hierbij nog eens vier varianten: (tegenwoordig door de toenemende belagstelling van het Westen ook wel meerdere soorten)
TAQNAYN KHOOMIY: de tong is naar beneden gekruld
KHAMRYN KHEEMI : door de neus
KHOOLOIN KHOOMIY : in het strottenhoofd
TSEESNI KHENDI : met behulp van het middenrif Khoomiylakh of ook wel eens kortweg Khomi genoemd, wordt soms in afwisseling gebruikt met een andere techniek, de:
KHAILAKH : of roepen met een ruwe, gutturale stem. Verder worden nog twee andere zangtechnieken veel gebruikt:
ISGEREK : fluiten tussen de tanden
DUULAKH: zingen met een melodieuze natuurlijke stem

Didactisch matriaal: VOKALE MUZIEK UIT MONGOLIE (cs 830 b)