Logos' robots & Jonas Runa on the Biennnale of Venice 2013

(Portugese pavilion)

Stichting Logos werd uitgenodigd op de 55ste Biënnale van Venetië door Portugal. De Portugezen kozen voor deze editie niet voor een traditioneel paviljoen. De gerenommeerde kunstenares Joana Vasconcelos kocht een ferry die vroeger in Lissabon dienst deed als overzetboot over de Tejo. De ferry zou verkocht worden als schroot, maar Joana Vasconcelos transformeerde deze tot een varend kunstwerk, de Trafaria Praia. De boot werd terug zeewaardig gemaakt en op een zeer eigenzinnige wijze ingericht. De buitenkant werd met tegels, de typisch Portugese "azuleios" bezet, die de skyline van Lissabon tonen en het grote ruim omgetoverd tot een feeërieke installatie waar de kunstenares speelde met vormen en texturen van textiel in subtiel veranderende blauwe en witte kleurschakeringen en met een toverachtige verlichting van duizenden witte en blauwe knipperlichtjes. Op het dek werden gedurende de Biënnale uiteenlopende concerten en lezingen georganiseerd die allen met Portugese en internationale kunst gerelateerd waren en mikten op een internationaal publiek. Als slotevenement werden de muziekrobots van Stichting Logos uitgenodigd om een drieledig stuk van de Portugese componist Jonas Runa te creëren.

De kiem van dit avontuur ligt eigenlijk in Keulen waar het M&M-ensemble (het robotorkest van Logos) in 2006 te gast was op het International Computer Music Festival GIMIK. Ook de jonge ambitieuze componist Jonas Runa was daar aanwezig en raakte erg gefascineerd door de muziekautomaten van Godfried-Willem Raes en het interactieve vioolspel ermee van Moniek Darge. Zeven jaar later vragen kunstenares Joana Vasconcelos en curator Miguel Amado aan Jonas Runa om een stuk te realiseren voor de slotactiviteit op de Trafaria Praia in Venetië. De componist stelt voor gebruik te maken van de knowhow, de logistiek en de muziekautomaten van Stichting Logos.

Speciaal voor dit project kwam Jonas Runa voor een tiental dagen naar Gent. Logos beschikt over de nodige faciliteiten om 'artists in residence' boven de concertzaal te logeren. Na de deskundige uitleg van Kristof Lauwers over de werking en de bediening van het robotorkest, startte de componist met experimenteren en componeren. Dit alles zal resulteren in de interactieve compositie Stridula waarin Jonas Runa gebruik maakt van zijn IPhone, een Wii, zijn viool en zes muziekrobots. Mede om financiële en logistieke redenen -de robots moesten via pakhuizen en transportboten naar de Trafaria Praia worden gebracht- werd er gekozen voor relatief kleine robots: korn, snar, temblo, asa, toypi en bono.
In het eerste deel van Stridula worden de robots in real time gestuurd door de componist aan de laptop. In het tweede en derde deel reageren de robots respectievelijk op de vioolklanken en op de bewegingen van de Wii en de Smart Phone.

Naast een compositie van ruim een half uur bereidde Runa ook de lezing "From Luigi Nono to the 21st Century: An infinity of possibilities" voor, om het eigenlijke concert in te leiden. Hiervoor nodigde hij de Italiaanse professor Alvise Vidolin uit, die onder andere nauw samenwerkte met componisten als Berio, Nono en Sciarrino.



Half vijf, 12 oktober 2013. Het is gestopt met regenen en de zon komt piepen. De boot meert af en moet helaas een deel van het te talrijk opgekomen publiek op de kade achterlaten. Op het dek is een positieve spanning voelbaar. Iedereen is klaar voor wat een onvergetelijk concert zal worden. De Trafaria Praia vaart van de aanlegsteiger aan de Il Giardino-ingang van de Biënnale naar het San Marco-plein en terug. Het worden unieke momenten wanneer de robotklanken het dek overspoelen en zich mengen met de rustgevende geluiden van het klotsende water. De Canal Grande komt in zicht en net op dat ogenblik verschijnt Jonas Runa als een tovenaar met zijn viool, Wii en smart phone van tussen de Logos' robots vandaan. Het publiek volgt dit uitzonderlijk muziekevenement met ingehouden adem. De drie delen ontvouwen zich als een groots klankkleurpalet over het dek en wanneer de boot terug aanmeert bij Il Giandino volgt een daverend en welgemeend applaus.
Een geslaagd muzikaal gebeuren, dat alle aanwezige harten weet te verwarmen.

Op het M&M-concert van 22 oktober 2013 in Gent werd Stridula hernomen in een andere gedaante. Runa herwerkte op vraag van Stichting Logos het gebruikte muzikaal materiaal tot een niet-interactieve compositie voor het M&M-orkest.

Dit alles werd gerealiseerd met de steun van de Vlaamse overheid, Departement Cultuur, dat instond voor de financiering van de transportkosten van de robots via Duitsland en Oostenrijk over de Alpen naar de Biënnale van Venetië .

Mattias Parent en Moniek Darge